Όλοι μας λίγο πολύ αναρωτιόμαστε ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στη κοινωνία, της μετά – COVID 19 εποχής. Η Ελλάδα πλέον είναι μια χώρα με αρκετή εμπειρία σε κοινωνικό- οικονομικές κρίσεις και διαθέτει πλούσιο υλικό για μελέτη. Όλο αυτό το διάστημα οι συζητήσεις γίνονται γύρω από το κομμάτι της οικονομίας και το κομμάτι της υγείας. Ποιες θα είναι όμως οι επιπτώσεις στην κοινωνία και στον πληθυσμό της χώρας;

Η κρίση την οποία βιώσαμε την προηγούμενη δεκαετία, είχε κάνει  αρχικά την εμφάνιση της το 2008 σε παγκόσμιο επίπεδο, όπου και άρχισαν να γίνονται ορατά τα σημάδια της στην κοινωνία. Το 2010 , η Ελλάδα μπήκε στην διαδικασία να πάρει δημοσιονομικά μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης ( μνημόνιο 1 ) που και αυτά με την σειρά τους είχαν σημαντικό αντίκτυπο στην κοινωνία.
Ένας από τους σημαντικότερους δείκτες των κοινωνικών συνθηκών , είναι αυτός του Κινδύνου της Φτώχειας. Ποιος είναι ο ορισμός αυτού του δείκτη ;
Ορίζετε ως το ποσοστό των ατόμων που ζουν σε νοικοκυριά των οποίων το συνολικό ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα είναι κάτω του 60% του εθνικού διάμεσου ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος.
Το <<κατώφλι >> της φτώχειας(το ποσό κάτω από το 60%) για την χώρα μας βρίσκεται στο ποσό των 4.718€ /έτος κατά άτομο , και στα 9.908 €/ έτος για οικογένειες με 2 ενήλικα και 2 ανήλικα μέλη ( ΕΛΣΤΑΤ.2019). Το διάμεσο λοιπόν ετήσιο εισόδημα έχει εκτιμηθεί σε 7.863€/ έτος για ένα άτομο και σε 15.556 € για οικογένεια όπως την περιγράψαμε παραπάνω. Από το 2010 και μετά, ο δείκτης παρουσιάζει μια ανοδική πορεία ,το 2010 έχουμε το 31% του πληθυσμού να βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό με κορύφωση του δείκτη στο 2016 με 35,6% του πληθυσμού. Αυτά τα νούμερα είναι πριν από τις κοινωνικές μεταβιβάσεις ( επιδόματα ανεργίας , ΚΕΑ, επιδόματα στέγασης , κτλ ). Το 2018 έχουμε το 31,8% του πληθυσμού να αντιμετωπίζει κίνδυνο φτώχειας. Το νούμερο μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις για το 2018 διαμορφώνεται στο 18,5% του συνολικού πληθυσμού. Εδώ αξίζει να σταθούμε και να κάνουμε μερικές παρατηρήσεις. Από τον δείκτη παρατηρούμε ότι μεγάλο μέρος της κοινωνίας εξαρτάται από την επιδοματική πολιτική που εφαρμόζεται και αυτό γίνεται φανερό στο ποσοστό πριν και μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις. Είναι μια ένδειξή κοινωνίας στα όρια του κοινωνικού αποκλεισμού που αν για κάποιο λόγο μέρος των επιδομάτων διακοπούν , μεγάλο μέρος του πληθυσμού θα περάσει το κατώφλι της φτώχειας. Τέλος να σημειώσουμε πως αν αφαιρέσουμε και τις συντάξεις από τον δείκτη μας (πληθυσμός που δεν εργάζεται και δέχεται μια κοινωνική μεταβίβαση ) το 50% του πληθυσμού της χώρας αντιμετωπίσει κίνδυνο φτώχειας . (ΕΛΣΤΑΤ,2019).

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της έρευνας είναι ότι ο κίνδυνός φτώχειας για τους εργαζόμενους με πλήρη απασχόληση ανέρχεται στο 9,5% σε αντίθεση με αυτούς της μερικής όπου το ποσοστό ανέρχεται στο 24,6%!! . Καταλαβαίνουμε ότι η εν λόγω πληροφορία είναι υψίστης σημασίας στις μέρες μας, αφού σύμφωνα με την ΠΝΠ ΦΕΚ 60 Α 20-03-2020 μπορεί πλέον να εφαρμοστεί μονομερώς (χωρίς την σύμφωνη γνώμη του εργαζομένου) σύστημα εκ περιτροπής απασχόλησης για διάστημα 6 μηνών με βασικό περιορισμό την κατ΄ ελάχιστο εργασία 2 εβδομάδων το μήνα . Καταλαβαίνουμε ότι ο δείκτης θα εκτοξευτεί καθώς πάρα πολύ είναι εκείνοι οι επιχειρηματίες που έχουν ήδη προβεί σε μετατροπή των συμβάσεων των εργαζομένων τους σε εκ περιτροπής απασχόληση , και αυτό με την σειρά του έχει άμεσα αποτελέσματα στο εισόδημα είτε μιλάμε για άτομα είτε για οικογένειες. Για τον μήνα Μάρτιο το Εργάνη, το πληροφοριακό σύστημα  του υπουργείου εργασίας έχει καταγράψει αρνητικό ισοζύγιο προσλήψεων απολύσεων -41.903 και με ακόμα αρνητικότερο ισοζύγιο συγκριτικά με τα δεδομένα του Μαρτίου του 2019 που είχαμε 85.276 θέσεις εργασίας περισσότερες . Με το υπουργείο να σημειώνει << το ισοζύγιο είναι το χαμηλότερο που έχει καταγραφεί από το 2001 μέχρι σήμερα για τον εν λόγω μήνα >>(ΕΡΓΑΝΗ ,2020). Τον Μάρτιο σύμφωνα πάντα με τα επίσημα δεδομένα ο αριθμός των συμβάσεων που μετατράπηκαν σε μερική η εκ περιτροπής απασχόληση ανέρχεται στις 7990 είτε αυτές έγιναν με την σύμφωνη γνώμη είτε όχι των εργαζομένων (ΕΡΓΑΝΗ,2020). Να σημειώσουμε  πως αυτή την στιγμή βρίσκονται σε αναστολή συμβάσεων εργασίας 1.063.098 εργαζόμενοι από τις 14.03.2020 οι πρώτοι και για 45 ημερολογιακές ημέρες για τις οποίες οι αποδοχές και οι ασφαλιστικές τους εισφορές θα καταβληθούν από το κράτος , με μόνο περιορισμό της χρήσης του μέτρου να μην γίνει απόλυση για ισόποσο χρονικό διάστημα μετά την λήξη των 45 ημερών.(ΕΛΣΤΑΤ,2019)

Το μεγάλο ερώτημα που τίθεται εδώ είναι : Τι θα γίνει μετά από αυτό το διάστημα , (δεδομένης της κακής εικόνας της αγοράς σε όλους τους τομείς) θα μπορέσουν οι επιχειρήσεις να διατηρήσουν το προσωπικό τους ; Και αυτές που θα το διατηρήσουν θα τα καταφέρουν με τους ίδιους όρους όπως και πριν ; H θα δούμε μαζικές απολύσεις και μετατροπές συμβάσεων σε εκ περιτροπής και μερική απασχόληση ;

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που συνδέεται με τα όσα μέχρι τώρα έχουμε πει είναι και αυτό της κοινωνικής ανισότητας. Τα χρόνια που πέρασαν η κοινωνική ανισότητα εκφρασμένη στην διανομή του εισοδήματος στην κοινωνία δεν έμεινε ανεπηρέαστη. Από την αρχή της κρίσης (2008) και μετά, παρατηρούμε ένα άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ του 20% πλουσιότερου πληθυσμού με αυτό του 20% φτωχότερου πληθυσμού. Το 2008, το μερίδιο που καταλαμβάνει το 20% του πλουσιότερου πληθυσμού είναι περίπου 5,8 φορές μεγαλύτερο από αυτό του 20% φτωχότερου. Με την κορύφωση του να έρχεται το 2012 στα χρόνια των μνημονίων που ο δείκτης φτάνει το 6,6 και διατηρείται έως και το 2016 σε αυτά περίπου τα νούμερα (ΕΛΣΤΑΤ,2019). Το 2018 έχουμε μια πτώση στο 5,5 του εν λόγω δείκτη. Είναι φανερό πως τα δημοσιονομικά μέτρα που πάρθηκαν την περίοδο των μνημονίων ( περικοπές μισθών – συντάξεων , μείωση κατώτατου μισθού , εφαρμογή υποκατάστατου μισθού , κατάργηση κλαδικών συμβάσεων εργασίας, αύξηση φορολογίας και ασφαλιστικών εισφορών δυσανάλογα ως προς τα κατώτερα εισοδήματα ) βοήθησαν στο άνοιγμα της ψαλίδας και την πιο άνιση διανομή του εισοδήματος της κοινωνίας.

Η υγειονομική κρίση που ζούμε τώρα θα μεταφραστεί σε μια νέα κοινωνική κρίση και στο κομμάτι της άνισης διανομής του εισοδήματος της κοινωνίας καθώς ο εργαζόμενος πληθυσμός και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις βλέπουν τα εισοδήματα τους να εκμηδενίζονται και το μέλλον αβέβαιο.

Με την αγορά να βρίσκετε σε πάγωμα και με τις μέχρι τώρα εξαγγελίες να μας πληροφορούν για σταδιακή επιστροφή στην κανονική λειτουργία της αγοράς , η κοινωνία θα βρεθεί αντιμέτωπη με στερήσεις . Σύμφωνα με την μελέτη της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για την υλική στέρηση και τις συνθήκες διαβίωσης ,για το 2018 το 29,5% των φτωχών νοικοκυριών δηλώνει ότι στερείται διατροφής με κοτόπουλο ψάρι κρέας ή λαχανικά Αντίστοιχα το 11,8% του συνόλου δηλώνει την εν λόγο στέρηση . Ως μη φτωχά νοικοκυριά για την έρευνα είναι αυτά που έχουν εισόδημα πάνω από το κατώφλι της φτώχειας που αναφέραμε παραπάνω. Αυτό δεν συνεπάγεται απαραίτητα μεγάλα εισοδήματα όπως καταλαβαίνουμε . Συνεχίζοντας το 22,9% του συνολικού πληθυσμού δηλώνει αδυναμία να έχει ικανοποιητική θέρμανση, με τα φτωχά νοικοκυριά να εκτοξεύονται στο 40,8%. Το 76,7% των φτωχών νοικοκυριών δεν μπορεί να αντιμετωπίσει έκτακτες ανάγκες ύψους 375 ευρώ !!! και το 46,8% των μη φτωχών κάνει την ίδια δήλωση !!!!. (ΕΛΣΤΑΤ,2019). Αν αναλογιστούμε την περίοδο που περνάμε με την γενικευμένη καραντίνα, την αναστολή των συμβάσεων εργασίας , την μη  επαναπρόσληψη των εποχικά εργαζόμενων υπαλλήλων, την συρρίκνωση των εσόδων τόσο των επιχειρήσεων όσο και των εργαζομένων  μπορούμε να αναλογιστούμε πόσοι από τους γύρο μας βιώνουν ήδη αυτή την στέρηση και πόσο θα εκτοξευθούν προς τα πάνω τα προαναφερόμενα νούμερα .

Σε μία κοινωνία που παρουσιάζει αυτούς του δείκτες για την περίοδο 2010-2018 σε φτώχεια , ανισότητα και υλικές στερήσεις , μπορούμε να φανταστούμε χωρίς να έχουμε την διάθεση για προβλέψεις τι θα επακολουθήσει μετά το πέρας του COVID -19. Όπως καταλαβαίνουμε αν οι αριθμοί των Δημοσιών Οικονομικών και των Ιδιωτικών Οικονομικών κρίνονται σημαντικοί , οι αριθμοί που μας δείχνουν την κατάσταση της κοινωνίας και των συνθηκών διαβίωσης είναι ακόμα σημαντικότεροι. Θα πρέπει να υπάρξει σημαντική μεριμνά από πλευράς κράτους για τις συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού και της κοινωνικής ευημερίας αν θέλουμε να μην γυρίσουμε δεκαετίες πίσω κυρίως κοινωνικά και συγχρόνως οικονομικά

  Ανδρουλάκης Στυλιανός

  Οικονομολόγος – Λογιστής